Khi có khung pháp lý đầy đủ, các ứng dụng của blockchain được kỳ vọng có thể đóng góp đáng kể vào nền kinh tế quốc gia, dòng tiền chưa được khai thác hằng năm này còn cao hơn cả nguồn vốn FDI.
“Đây là lần đầu tiên Hiệp hội Blockchain Việt Nam chia sẻ bức tranh toàn cảnh về ngành Blockchain ở góc độ ứng dụng và không né tránh chứ không phải thuần vấn đề về công nghệ như những năm trước đây”, ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) nhấn mạnh trong Lễ Kỷ niệm 2 năm thành lập hồi tháng 4 vừa qua.
Chương trình có sự tham gia của Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Hoàng Giang, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Mạnh Tiến cùng đại diện nhiều cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP), báo chí và hơn 1.500 khách tham dự trực tiếp.
Cụ thể, 5 xu hướng ứng dụng công nghệ blockchain đang được tập trung đầu tư và phát triển bao gồm: Bitcoin và Quỹ hoán đổi danh mục Bitcoin giao ngay (Spot Bitcoin ETF), Token hóa tài sản thực (RWA), Tài chính phi tập trung (DeFi), Metaverse kết hợp AI, và Thúc đẩy khung pháp lý VA-VASP toàn cầu.
Để các cá nhân, tổ chức có thêm góc nhìn tổng quan về ngành blockchain và xu hướng ứng dụng công nghệ này, Hiệp hội Blockchain Việt Nam giới thiệu toàn văn bài phát biểu của Phó Chủ tịch Thường trực Phan Đức Trung dưới đây:
Bitcoin và Quỹ hoán đổi danh mục Bitcoin giao ngay (Spot Bitcoin ETF)
Nếu như Bitcoin được coi là yếu tố nền tảng cơ bản nhất của thị trường tài sản ảo (Virtual Assets – VA) thì sự kiện Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) thông qua Quỹ ETF Bitcoin giao ngay được coi là sự kiện cực kỳ quan trọng, đánh dấu bước phát triển mới của loại tài sản này.
Cụ thể, ngày 10/1/2024 SEC đã chấp nhận Bitcoin ETF giao ngay và cấp phép giao dịch cho 11 quỹ đầu tư, bao gồm cả những quỹ đầu tư rất nổi tiếng như Black Rock với có tổng tài sản đang quản lý ở mức là 10,5 nghìn tỷ USD hay những những quỹ nhỏ hơn như Fidelity, Franklin Templeton và ở những quỹ mới nổi như là Grayscale.
Thông qua các quỹ ETF Bitcoin giao ngay, mỗi ngày có tới gần 10 tỷ USD đổ vào thị trường chứng khoán Mỹ và lũy kế trong vòng 3 tháng, từ ngày 10/1/2024 – 24/4/2024, tổng giao dịch ETF Bitcoin Giao ngay đã đạt 230 tỷ USD.
Đáng chú ý, tính đến 29/2/2024, chỉ chưa đầy 2 tháng sau khi được thông qua, tổng giá trị của các quỹ ETF Bitcoin giao ngay ở Mỹ đã đạt 43,2 tỷ USD, bằng hơn một nửa so với mức 92,3 tỷ USD tổng giá trị của các quỹ ETF vàng có tuổi đời gần 20 năm, tính từ khi chính thức được thành lập vào tháng 11/2004.
Dường như cả thị trường đều tin rằng là ETF Bitcoin giao ngay còn tiếp tục phát triển nữa và chờ đợi ngày mà ETF Bitcoin giao ngay sẽ vượt qua tổng giao dịch giá trị của vàng.
Thêm một yếu tố khiến Bitcoin được kỳ vọng sẽ tăng mạnh là Bitcoin halving lần thứ 4 đã diễn ra ngày 20/4/2024. Đây là một mốc rất là quan trọng vì tại thời điểm này, phần thưởng khối cho các thợ đào sẽ giảm đi một nửa, tức là nguồn cung Bitcoin sẽ giảm phát và khan hiếm hơn trong tương lai.
Chúng ta chú ý là thị trường vàng vẫn có thể lạm phát nếu giả thiết về việc vàng có rất nhiều trong Trái Đất là đúng, hoặc chúng ta có thể tìm thấy vàng theo chương trình của Elon Musk lên Sao Hỏa. Nhưng nguồn cung Bitcoin đã được lập trình là sẽ kết thúc vào năm 2140 với tổng số 21 triệu đồng Bitcoin.
Nếu chỉ xét về công nghệ thuần túy, Bitcoin có thể không phải quá đặc biệt, nhưng điểm đáng chú ý là Bitcoin tạo ra một sự cân bằng giữa lợi ích trong mạng lưới giao dịch phi tập trung giữa những người giao dịch và phần thưởng thợ đào liên tục giảm đồng thời thúc đẩy tăng cường bảo mật. Trong những hội thảo sắp tới, chúng tôi sẽ thảo luận và đưa về Việt Nam những nhà cung cấp Bitcoin sạch lớn nhất để cộng đồng có thêm cơ hội hiểu rằng bản chất của Bitcoin hoàn toàn minh bạch và những người thợ đào, thực chất chính là những người tham gia bảo vệ mạng lưới bảo mật.
Do tác động của vấn đề về giảm phát và độ khó, cũng như độ bảo mật của mạng tăng lên, giá bitcoin luôn luôn tăng theo mỗi chu kỳ Halving.
Token hóa tài sản thực (RWA)
Xu hướng thứ 2, token hóa tài sản thực (RWA), cho phép mọi người mang tất cả các loại tài sản lên một mạng lưới giao dịch xuyên biên giới. Khởi đầu xu hướng này là các đồng stablecoin mà đơn vị dẫn đầu hiện tại là Tether với đội ngũ chỉ 50 người nhưng đã mang vào thị trường khoảng 40 tỷ USD. Đến thời điểm hiện tại, thị trường bắt đầu mang lên những loại tài sản khác như trái phiếu chính phủ, hàng hóa,…
Theo dự báo của Tập đoàn Tư vấn toàn cầu BCG, tổng tài sản RWA sẽ chiếm 10% GDP toàn cầu vào năm 2030, đạt mức 16.000 tỷ USD, tăng gấp 20 lần sao với mức 0,3 – 0,6% GDP toàn cầu hiện nay. Đây là con số rất là ấn tượng.
Chúng ta hãy tưởng tượng rằng, khi RWA đã là tất yếu mà Việt Nam vẫn chưa có một cơ chế quản lý, thì liệu chúng ta có đón nhận được 10% GDP này hay không, hay 10% GDP này sẽ hiện diện ở nền kinh tế ngầm dưới dạng token.
Cần làm rõ rằng, RWA không phải là xu hướng nhất thời mà đã diễn ra từ lâu, dưới những hình thái khác nhau. Câu chuyện tokenize tài sản hiện tại giống như chuyện chúng ta nói về cổ phiếu vào năm 2000, chỉ là mở rộng phạm vi từ việc đưa giá trị của các công ty lên niêm yết trên sàn chứng khoán thì bây giờ chúng ta đưa nhiều tài sản khác niêm yết trên mạng blockchain.
Xu hướng tài chính phi tập trung (DeFi)
Xu hướng thứ ba, tài chính phi tập trung (DeFi), một khái niệm chúng ta cũng đã nhắc đến nhiều, nhưng vấn đề đáng chú ý hiện nay là bản chất phi tập trung của ngành ngày đang bắt đầu lan sang các ngành khác như là cơ sở hạ tầng phi tập trung (DePIN), mạng xã hội phi tập trung (deSocial) và DeScience hỗ trợ cho các nhà khoa học.
Xu hướng metaverse kết hợp AI
Sự quay trở lại của metaverse kết hợp với AI đã tái định nghĩa lại khái niệm metaverse mà chúng ta đã nghe đến từ lâu. Xu hướng này có thể được đánh dấu bằng sự quay trở lại cổ phiếu Facebook. Trong một năm vừa rồi, các nhà đầu tư Facebook đã có thắng lợi giòn giã khi giá cổ phiếu của công ty này tăng gấp đôi và gần như gấp ba giá trị trong hai năm. Thắng lợi của Facebook là sự kiên định với cuộc chơi thế giới ảo khi mà người chơi chỉ cần đeo kính thực tế ảo vào là mở ra cuộc chơi mới.
Dẫn đầu về thị trường thế giới ảo, phải kể đến The Sandbox với trị giá khoảng 1,4 tỷ USD. Công ty này cũng đang bắt đầu xuất hiện tại thị trường Việt Nam từ đầu năm 2024.
Tiến trình thúc đẩy khung pháp lý VA-VASP toàn cầu
Theo nghiên cứu mới nhất tại 60 quốc gia của Hội đồng Đại Tây Dương (AC), đến tháng 12/2023 đã có 32/60 quốc gia hợp pháp hoá tài sản ảo, bao gồm 10 quốc gia trong nhóm G20, chiếm 50% GDP toàn cầu. Nghiên cứu cũng chỉ ra 19 quốc gia cấm một phần và chỉ 8 quốc gia cấm toàn bộ.
Trong một báo cáo khác của AC, vấn đề GDP toàn cầu cũng rất được coi trọng khi công bố kết quả nghiên cứu về CBDC tại 134 quốc gia (chiếm tổng 98% GDP toàn cầu), thì có đến 68 quốc gia (hơn 50%) đã bước vào giai đoạn phát triển. Việt Nam cũng nằm trong danh sách các nước đang nghiên cứu vấn đề này.
Blockchain ứng dụng tại Việt Nam
Theo nghiên cứu của Hội đồng Đại Tây dương (AC), các quốc gia được đánh giá khung pháp lý theo 4 tiêu chí, bao gồm: Thuế; Chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố; Bảo vệ người tiêu dùng; và Cấp phép.
Theo AC, cả Việt Nam và Trung Quốc đều không đạt được tiêu chí nào trong 4 tiêu chí: Thuế; Chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố; Bảo vệ người tiêu dùng; và Cấp phép. Tuy nhiên, vấn đề khung pháp lý tại Trung Quốc cần được xem xét trên các khía cạnh hoàn toàn khác biệt do yếu tố địa chính trị.
Thực tế, Trung Quốc không cấm tài sản mã hóa mà phân chia quản lý ở những vùng khu kinh tế khác nhau để tạo ra lợi thế về khu vực. Tại đại lục, Trung Quốc phát triển một mạng Blockchain Service Network (BSN) của chính phủ nước này để quản lý tất cả các tài sản trong nước. Trong khi đó, các tài sản ảo trên toàn cầu sẽ được hoạt động tại Hồng Kông, đồng thời thúc đẩy đặc khu kinh tế này thành khu vực được ưu tiên phát triển thị trường bằng khung pháp lý hoàn chỉnh, cởi mở và được coi là bài học kinh nghiệm cho nhiều quốc gia khác.
Tại Campuchia, tuy chưa có đầy đủ khung pháp lý nhưng cũng đã có quy định cấp phép cho VASP hoạt động theo đúng pháp luật.
Tại Việt Nam, hiện đã có 18 văn bản được ban hành từ 2017 – 2024, bao gồm cả văn bản về khởi nghiệp và sắp tới là Chiến lược Blockchain Quốc gia có thể sẽ sớm được ban hành ngay quý 2/2024. Tôi rất kỳ vọng là sau khi ban hành, Chiến lược Blockchain Quốc gia sẽ bổ trợ cho Quyết định 194/QĐ-TTg ngày 23/2/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch Hành động Quốc gia nhằm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách xám của lực lượng đặc nhiệm tài chính toàn cầu FATF.
Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF, khi rơi vào danh sách xám, quốc gia đó sẽ có nguy cơ mất khoảng 7,8% GDP. Chính vì vậy, việc đưa Việt Nam thoát khỏi với sách xám trước năm 2025 là một nhiệm vụ rất cấp bách.
Cụ thể, trong kế hoạch hành động này, Chính phủ đã đưa ra 17 hành động cam kết với FATF, trong đấy hành động 6 đặt ra yêu cầu trước tháng 5/2025 Việt Nam phải có khung pháp lý cấm hoặc quản lý VA và VASP.
Tôi cho rằng đây là một nỗ lực rất quyết liệt của Chính phủ bởi vì chính phủ không chỉ cam kết ban hành khung pháp lý để cấm hoặc quản lý VASP mà còn cam kết chứng minh mức độ thực thi. Chúng tôi đã trao đổi với rất nhiều các quan quản lý, phần lớn đều cho rằng là ban hành quy định thì dễ, nhưng chứng minh tính thực thi với tổ chức quốc tế thì không đơn giản.
Quyết định 194 cũng nêu hành động 7 và hành động 8 là hai hành động yêu cầu sự tham gia, phổ cập Blockchain và nhận thức về tài sản ảo của toàn bộ khối tư nhân. Tôi cho rằng, nếu Chiến lược Blockchain Quốc gia được Thủ tướng thông qua nó sẽ tạo ra hỗ trợ rất nhiều cho việc thực thi Quyết định 194 này
Theo số liệu của Chainalysis, từ tháng 7/2022 cho đến tháng 7/2023 có 120 tỷ USD chảy vào Việt Nam thông qua tài sản mã hóa, gấp gần 5 lần so với con số 25 tỷ USD tổng số vốn FDI. Con số này thậm chí còn vượt cả Thái Lan dù nền kinh tiếng ngầm tại Thái Lan chiếm 40% GDP nước này.
Đặc biệt, toàn bộ VASP thực hiện những giao dịch này ở Việt Nam phần lớn là các sàn giao dịch tập trung. Các sàn này không có giấy phép ở Việt Nam nhưng đều có sẵn Tiếng Việt để người Việt giao dịch.
Thêm một con số giật mình nữa, theo Triple A, 20% dân số của Việt Nam, tương đương 20 triệu người sở hữu tài sản ảo, đứng thứ ba trên toàn cầu về số lượng, chỉ thua Mỹ với 48 triệu người và Ấn Độ, quốc gia hơn một tỷ dân, với 93 triệu người.
Riêng ở thành phần kinh tế tư nhân, hay những người lao động tự do, có khoảng 85% đang sở hữu tài sản mã hóa và 35% trong số họ chấp nhận thanh toán bằng tài sản mã hóa. Đơn cử như các Tiktoker, sau khi nhận hợp đồng quảng cáo từ các đối tác nước ngoài như Philippines mà lại không thể nhận bằng tài khoản ngân hàng thì họ sẽ nhận tiền bằng tài sản mã hóa.
Năm 2023, người Việt đầu cơ tiền mã hóa có thu nhập 1,168 tỷ USD, đứng thứ ba toàn cầu đứng đầu về thu nhập tiền mã hóa. 2 quốc gia đứng đầu lần lượt là Mỹ với 9,6 tỷ USD và Anh là 1,3 tỷ USD.
Qua câu chuyện này, chúng tôi không khẳng định đây là một hoạt động đầu tư tốt mà chỉ muốn nhấn mạnh là hoạt động này được quốc tế thống kê, công bố và công nhận phần nào.
Trong khi đó, tại Việt Nam, như Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Giang, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chia sẻ Chính phủ hỗ trợ doanh nghiệp rất nhiều trong việc phát triển các công nghệ. Tuy nhiên, tính ứng dụng và hiệu quả của các hoạt động này là như thế nào là một bài toán cần giải chi tiết.
Theo ghi nhận của VBA, thông qua 2 hội thảo lớn về Phòng chống rửa tiền qua giao dịch tiền mã hoá tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, phối hợp cùng Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, các ngân hàng thương mại cho biết họ có quan tâm, nghiên cứu hoặc thử nghiệm hệ thống thanh toán ứng dụng Blockchain nhưng đều đã dừng do chi phí quá cao.
Trên thực tế, các ứng dụng blockchain chưa đem lại hiệu quả đối các định chế tài chính ở Việt Nam vì các ngân hàng này chủ yếu hoạt động nội địa chứ chưa mở rộng tầm ảnh hưởng ở khu vực, toàn cầu khiến cho vai trò xuyên biên giới của blockchain chưa phát huy được giá trị.
Ở các ngành nghề khác, ứng dụng blockchain đang được áp dụng trong các bài toán truyền thống tại những doanh nghiệp nhỏ hoặc giá trị không tương xứng so với chi phí như truy xuất nguồn gốc nông sản giá trị thấp,… Thực tế cho thấy Việt Nam còn thiếu các doanh nghiệp lớn để ứng dụng công nghệ này.
Quay trở lại câu chuyện về chính sách quản lý VA và VASP, ở góc độ tích cực, việc ban hành sớm và phù hợp sẽ giúp chuyển hóa giá trị của VA-VASP từ nền kinh tế ngầm sang nền kinh tế chính thức, giúp bảo vệ người tiêu dùng, hỗ trợ chính sách thuế, chống rửa tiền, chống khủng bố.
Không những vậy, việc có chính sách quản lý VA-VASP phù hợp còn có thể giúp giải quyết bài toán về vốn cho doanh nghiệp. Chúng ta nhìn thấy các kênh huy động vốn từ chứng khoán, ngân hàng, trái phiếu,.. đều đang khó khăn trong khi dòng tiền đổ qua tài sản mã hóa về Việt Nam cao gấp 5 lần vốn FDI.
Vì vậy, tôi hy vọng sau 1 năm nữa, chúng ta không chỉ nói về kinh tế ngầm, không thể nói về giá Bitcoin tăng mà lúc đấy chúng ta sẽ nói về việc VA – VASP đóng góp được bao nhiêu vốn trong nền kinh tế.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ sự lạc quan, ủng hộ và kỳ vọng vào sự thay đổi mạnh mẽ, quyết tâm cao độ của các cơ quan nhà nước thông qua các quyết sách đổi mới và có tính toàn cầu cao như Quyết định 194 của Thủ tướng Chính phủ hay Chiến lược Blockchain Quốc gia đang chuẩn bị được ban hành. Tôi tin tưởng rằng, những quyết sách này sẽ là cơ hội và là cơ sở để những cuộc thảo luận về sau sẽ sôi nổi hơn và sẽ giúp Việt Nam mở rộng cửa đón nhận những cơ hội đóng góp vào nền kinh tế mạnh mẽ hơn nữa.
