Số hóa di sản văn hóa nghệ thuật là giải pháp ứng dụng công nghệ vào quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản, đưa văn hóa đến gần hơn với công chúng. Và công nghệ blockchain có thể là câu trả lời cho bài toán chuyển đổi tinh hoa văn hóa nghệ thuật của dân tộc thành định dạng số.
Thời gian qua, sự lan tỏa của công nghệ blockchain đã làm nảy sinh trào lưu nghệ thuật kỹ thuật số, tức là những tác phẩm nghệ thuật chỉ tồn tại trên không gian số và cho phép nghệ sĩ, nhà sưu tầm có thể giao dịch, trao đổi và truy xuất nguồn gốc dưới hình thức NFT (token không thể thay thế). Nhưng nói về câu chuyện bảo tồn, phát triển nghệ thuật truyền thống như hội họa, điêu khắc, hay rộng hơn là những di tích văn hóa, bảo vật quốc gia, công nghệ blockchain vẫn chưa có cơ hội phát huy hết tiềm năng dù đã có nhiều nỗ lực nhằm chuyển đổi số ngành văn hóa, nghệ thuật thông qua các dự án số hóa di sản.
Nhận thấy tính cấp thiết của vấn đề này, tháng 12/2021, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã ký Quyết định phê duyệt chương trình “Số hóa di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2030”, nêu bật mục tiêu xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản văn hóa trên nền tảng công nghệ số thống nhất, số hóa các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể và di sản tư liệu được UNESCO ghi danh; các di tích quốc gia đặc biệt, các bảo vật quốc gia được số hóa và ứng dụng trên các nền tảng số. Để đạt được mục tiêu trên, một trong những nhiệm vụ là biến dữ liệu số này trở thành bộ phận quan trọng của tài nguyên số quốc gia, được cấp bản quyền (bao gồm bản quyền mở và bản quyền thương mại).
Đồng hành cùng chỉ đạo của Chính phủ, hội thảo “Bảo tồn và phát triển ngành công nghiệp văn hóa, nghệ thuật” được tổ chức trong khuôn khổ Techfest 2022 ở Bình Dương để bàn về tầm quan trọng của quá trình chuyển đổi số ngành văn hóa nghệ thuật và chiến lược thúc đẩy quá trình này. Trong đó, đại diện Hiệp hội Blockchain Việt Nam sẽ mang đến góc nhìn về vai trò của blockchain trong việc bảo tồn di tích văn hóa.
Ông Phan Đức Trung – Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam chia sẻ về tiềm năng sử dụng blockchain để bảo tồn di tích văn hóa, nghệ thuật
Ông Phạm Hồng Quất – Cục Trưởng Cục Phát triển Thị trường và Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ cho biết: “Với sự phát triển của công nghệ thì văn hóa nghệ thuật ngày nay không chỉ là di sản mà còn là tài sản hết sức quan trọng… Văn hóa nghệ thuật không chỉ là ngành để duy trì về mặt đời sống, mà còn là một ngành kinh tế có thể phát triển bền vững. Nhiệm vụ của chúng ta và thế hệ trẻ là chuyển đổi các di sản thành tài sản có giá trị trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, sao cho không chỉ bảo tồn mà phải khai thác và phát triển các giá trị này một cách hiệu quả nhất”.
Bà Nguyễn Thị Xuyến – Cố vấn Làng công nghệ TechArt nhận định: “Năm 2021-22 đánh dấu bước chuyển mình của việc ứng dụng công nghệ blockchain vào nghệ thuật thông qua phương tiện NFT (token không thể thay thế). NFT đã và đang hỗ trợ các tác phẩm nghệ thuật của nghệ sĩ ở bất kỳ quốc gia nào. Việt Nam có những tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng nhưng ít người biết đến nên vẫn chưa được định giá tương xứng. Khi công nghệ blockchain được ứng dụng đúng chỗ đúng lúc và đưa đến tay người dùng, giá trị tác phẩm có thể tăng lên. Chúng tôi phối hợp với Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo Quốc gia (NSSC) và Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) để lan tỏa ứng dụng công nghệ blockchain và dùng blockchain như đòn bẩy để đưa giá trị Việt Nam ra quốc tế và thúc đẩy chuyển đổi số ngành du lịch.”
Bà Nguyễn Thị Xuyến – Cố vấn Làng công nghệ TechArt nói về tiềm năng của NFT ứng dụng vào kinh doanh
Theo đại diện Hiệp hội Blockchain Việt Nam, blockchain có thể giúp bảo tồn phát huy giá trị di sản văn hóa theo nhiều cách, cụ thể: 1/ quản lý hệ thống tài nguyên số quốc gia bằng cách ứng dụng NFT, 2/ xây dựng các không gian metaverse (vũ trụ ảo) nhằm tăng khả năng tiếp cận, quảng bá tinh hoa văn hóa thông qua phương tiện số.
Như vậy, ứng dụng NFT vào sẽ giúp ích đối với công tác lưu trữ, quản lý, các thông tin về di tích sẽ đảm bảo được tính minh bạch, bất biến và phân quyền cụ thể, ví dụ trong quá trình trùng tu, bảo dưỡng di tích, bàn giao cổ vật… của từng đơn vị, từng thời kỳ sẽ được ghi nhận cụ thể, không thể chỉnh sửa, có phân quyền bảo mật. Bên cạnh đó là việc khai thác thương mại từ các bản quyền mở, bản quyền thương mại của các di tích, các cổ vật thông qua công nghệ NFT để quyên góp, gây quỹ bảo tồn và phát triển di tích.
Song song đó, các không gian metaverse (vũ trụ ảo) cũng góp phần tăng cường trải nghiệm cho người tham quan thông qua hệ thống vé, cơ chế thành viên bằng công nghệ NFT, tận dụng các nền tảng du lịch VR trực tuyến để thu hút khách nước ngoài.
Ông Phan Đức Trung – Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam chia sẻ: “Tổng quan thị trường NFT thế giới kỳ vọng vào quãng thời gian từ năm 2021-26 sẽ đạt tới 147 tỉ USD, 43% sự tăng trưởng sẽ diễn ra ở khối châu Á – Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam. Một trong những thị trường chịu ảnh hưởng chịu ảnh hưởng mạnh nhất sẽ là nghệ thuật. Hy vọng trong thời gian sắp tới, VBA cam kết hỗ trợ từng bước giúp ứng dụng blockchain vào việc bảo tồn di tích văn hóa, nghệ thuật tại các địa phương, tỉnh thành Việt Nam”.
Ngày hội Techfest Vietnam 2022 diễn ra vào ngày 2-4/12 tại Bình Dương. Trong khuôn khổ ngày hội có triển lãm trên 250 gian hàng các sản phẩm, dịch vụ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; 30 hội nghị, hội thảo chuyên đề về xu hướng công nghệ, kết nối đầu tư, chia sẻ kinh nghiệm phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo; chia sẻ kinh nghiệm, bài học về chuyển đổi mô hình nhằm thích ứng và bứt phá sau đại dịch… Techfest Vietnam 2022 thu hút hơn 8.000 khách tham dự đến từ 63 tỉnh, thành phố và 20 quốc gia. Thông qua những chương trình cụ thể như triển lãm Techfest, hội thảo, hoạt động thăm quan được thiết kế riêng cho cộng đồng các doanh nghiệp khởi nghiệp, Bình Dương mong muốn giới thiệu về Hệ sinh thái Khởi nghiệp tiềm năng mà tỉnh Bình Dương đã ươm mầm và hỗ trợ.
Techfest là sự kiện thường niên lớn nhất dành cho các startup ở Việt Nam, được tổ chức lần đầu vào năm 2015 nhằm thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Đến nay, Techfest Vietnam đã thu hút sự tham gia của 2.600 doanh nghiệp khởi nghiệp, 1.000 lượt khách đầu tư trong nước và quốc tế cùng hơn 20.000 lượt khách.