Công nghệ blockchain phát triển nhanh chóng mang lại những cơ hội tăng trưởng đột phá cho ngành tài chính nhưng cũng đặt ra thách thức mới cho nhiệm vụ phòng, chống rửa tiền thông qua các giao dịch tiền mã hóa do quy định pháp lý chưa đầy đủ, quy trình còn chưa hoàn thiện và thiếu nhân sự chất lượng cao trong ngành này.
Ngày 20/9, tại Hà Nội, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và Hiệp hội Blockchain Việt Nam phối hợp tổ chức hội thảo “Quy định về phòng, chống rửa tiền và vai trò của phòng, chống rửa tiền trong giao dịch tiền mã hóa” trong khuôn khổ tập huấn các quy định mới nhất về phòng, chống rửa tiền như Nghị định số 19/2023/NĐ-CP ngày 28/4/2023 hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống rửa tiền và Thông tư số 09/2023/TT-NHNN ngày 28/7/2023 hướng dẫn thực hiện Luật Phòng, chống rửa tiền, đồng thời nâng cao nhận thức và hiệu quả phòng, chống rửa tiền trong giao dịch tài sản mã hóa.
Chương trình có sự tham dự của hơn 350 đại biểu là lãnh đạo Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, đại diện một số ủy ban khác của Quốc hội, Văn phòng Chính phủ; Ngân hàng Nhà nước; Cục Phòng chống rửa tiền; Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công An, Ủy ban Giám sát Tài chính, Viện Kinh tế số, các tổ chức tín dụng, công ty công nghệ trong và ngoài nước…
Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Đoan Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, Nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nhận định: “Rửa tiền là hành vi tội phạm được định nghĩa là việc hợp pháp hóa các tài sản do phạm tội mà có. Theo Văn phòng Ma túy và Tội phạm trực thuộc Liên hợp quốc, tổng giá trị hoạt động rửa tiền trên toàn cầu mỗi năm có thể ngang bằng 2-5% GDP toàn thế giới”.
Ông Nguyễn Đoan Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, Nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước
Cho dù Hiệp hội Blockchain Việt Nam đã công bố dự án Chống lừa đảo với tên gọi là ChainTracer, nhằm cung cấp giải pháp theo dõi dữ liệu blockchain onchain và offchain, phát hiện những dấu hiệu gian lận trong tài sản kỹ thuật số, nhưng ông Nguyễn Đoan Hùng nhận định: “Hành động của riêng Hiệp hội Blockchain Việt Nam là không đủ để thực thi các hoạt động phòng chống rửa tiền một cách hiệu quả mà cần thay đổi nhận thức, tầm nhìn từ chính các lãnh đạo ngân hàng, tổ chức tài chính và sự quyết liệt từ các cơ quan quản lý nhà nước. Để làm được điều đó, Hiệp hội Blockchain Việt Nam mong muốn chia sẻ với các cá nhân, tổ chức để có cái nhìn toàn diện về nguy cơ rửa tiền trong giao dịch tài sản số, cách thức phòng chống rửa tiền hiện nay và chung tay phòng chống rửa tiền cùng cơ quan ban ngành”.
Bà Nguyễn Thị Minh Thơ – Phó Cục trưởng Cục phòng, chống rửa tiền Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết: “Với vai trò là cơ quan quản lý, Cục Phòng, chống rửa tiền sẽ luôn đồng hành và hỗ trợ các Hiệp hội, các tổ chức báo cáo là ngân hàng, công ty dịch vụ, tổ chức tài chính, công ty công nghệ tài chính trong công tác phòng chống rửa tiền”.
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết: “Trong quá trình xây dựng Luật, Nghị định và Thông tư, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam luôn phối hợp chặt chẽ với đơn vị soạn thảo đặc biệt là Cục Phòng, chống rửa tiền Ngân hàng Nhà nước để tham gia góp ý, tổ chức hội thảo, tọa đàm với sự tham gia của các chuyên gia kinh tế trong nước và quốc tế”. Ông mong muốn hội nghị sẽ là “cơ hội để các Cơ quan quản lý, các tổ chức tín dụng, các tổ chức quốc tế, các chuyên gia trao đổi và cập nhật nhiều thông tin hữu ích để triển khai hoạt động phòng, chống rửa tiền hiệu quả”.
Tiến sĩ Phan Văn Ngọc – Vụ trưởng Viện Nghiên cứu Pháp luật Hành chính Nhà nước của Viện lập pháp Quốc hội cho biết năm 2021, Viện Nghiên cứu Lập pháp Quốc hội đã được Chính phủ giao nhiệm vụ tổ chức các hội thảo về khung thể chế kiểm soát dành cho các công nghệ mới. Từ đó đến nay, Viện Nghiên cứu Lập pháp Quốc hội đã có 2 đề tài cấp bộ về tài sản ảo và về doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Tiến sĩ Phan Văn Ngọc chia sẻ: “Khoa học công nghệ luôn đi nhanh hơn việc tạo dựng hành lang pháp lý, nên rất cần có những hội thảo khoa học để thúc đẩy hoạt động ban hành chính sách, để các công nghệ này có thể góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội trong thời gian tới theo hướng tích cực hơn”.
Hội nghị đưa ra 3 khuyến nghị nhằm nhằm tăng cường hiệu quả công tác phòng chống rửa tiền trong giao dịch tài sản số, bao gồm: Nhận diện giao dịch tài sản số, xây dựng quy trình và xây dựng nhân sự.
Cụ thể, về nhận diện giao dịch tài sản số là một loại tài sản mà Bộ Luật dân sự Việt Nam công nhận: Trong khi chưa có các văn bản pháp lý cụ thể về tiền mã hoá thì tài sản này vẫn hoàn toàn có cơ sở được pháp luật công nhận theo các quy tắc của BIS, Basel và chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS.
Toàn cảnh sự kiện
Hai là, các định chế tài chính cần xây dựng Quy trình và kiểm soát tuân thủ đối với các hoạt động về chống rửa tiền liên quan tới tài sản mã hoá đối với các tài khoản cá nhân. Hiện tại các giao dịch P2P đã có thể căn cứ theo các quy định trong Luật Phòng và chống rửa tiền áp dụng từ 1/3/2023.
Ba là, phải chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao trên nguyên tắc hội tụ đầy đủ các lĩnh vực kinh tế, công nghệ và luật. Nguồn nhân lực này không thể chỉ trông chờ vào luật hay cơ quan nhà nước mà cần được chủ động thực thi bởi tầm nhìn chiến lược của các lãnh đạo ngân hàng.
Khuyến nghị được đưa ra trong bối ảnh các báo cáo cho thấy Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ rửa tiền tại tăng cao trong lĩnh vực tiền mã hóa, tài sản số. Theo Chainalysis – công ty phân tích chuỗi khối hàng đầu thế giới, tổng giá trị tiền mã hoá Việt Nam nhận về từ 10/2021 – 10/2022 là hơn 100 tỷ USD. Các hoạt động bất hợp pháp trên chuỗi là 956 triệu USD. Nền tảng được sử dụng nhiều nhất là sàn giao dịch Binance.com. Lượt truy cập sàn này tính trong cùng thời điểm là 41,96 triệu lượt.
Thông qua hội thảo, Hiệp hội Blockchain Việt Nam cùng Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cam kết thúc đẩy các nguyên tắc quản trị và tuân thủ theo thông lệ quốc tế từ các tiêu chuẩn cao nhất của Basel cũng như quy định của Luật phòng và chống rửa tiền số 14/2022/QH-15, quy tắc chống rửa tiền AML/CFT của FATF cũng như các tổ chức quốc tế, đồng thời cam kết sẽ hỗ trợ các định chế tài chính nhằm chia sẻ kinh nghiệm, thúc đẩy hợp tác và phát triển trong các lĩnh vực trên.