Theo Chainalysis, từ năm 2019 – 2024, khoảng gần 100 tỷ USD tiền mã hoá bất hợp pháp đã được rửa thông qua các dịch vụ chuyển đổi. Riêng năm 2022, hoạt động rửa tiền này đã lên cao nhất, tới 31,5 tỷ USD, đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với các cơ quan quản lý về việc tăng cường giám sát, quản lý.
Ngày 18/12/2024, tại trụ sở Công an TPHCM, Ban Chuyên đề Công an TPHCM phối hợp với Hiệp hội Blockchain Việt Nam tổ chức tọa đàm “Nâng cao năng lực phòng chống tội phạm tài chính trên không gian mạng” với sự góp mặt của hơn 200 đại biểu, đại diện các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, tổ chức xã hội.
Phổ cập blockchain và AI để giảm thiểu lừa đảo công nghệ cao
Phát biểu khai mạc, Đại tá Lê Quang Đạo, Phó Giám đốc Công an TPHCM nhấn mạnh toạ đàm được tổ chức nhằm nhận diện rõ hơn các phương thức, thủ đoạn của tội phạm trong lĩnh vực tài chính, công nghệ cao, qua đó xác định rõ các nguyên nhân, xu hướng của loại tội phạm này, đưa ra các biện pháp khuyến cáo, phòng ngừa đối với người dân, doanh nghiệp. Đồng thời, làm rõ thêm về sự cần thiết, tính cấp bách đối với việc ban hành, sửa đổi một số chính sách, quy định liên quan để đảm bảo cơ sở pháp lý vững chắc, đủ mạnh, khả thi, giúp ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm trong lĩnh vực tài chính, công nghệ cao. Đặc biệt là nâng cao nhận thức cộng đồng về lừa đảo trực tuyến, tăng cường ý thức bảo vệ dữ liệu cá nhân của người dân và xây dựng mạng lưới liên kết giữa các tổ chức trong quá trình điều tra, xác minh, xử lý các vụ việc.
Tại toạ đàm, đại diện các đơn vị PA05, PC03 và PC02 trực thuộc Công an TPHCM đã chia sẻ về các thủ đoạn tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng; Công tác phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao lĩnh vực tài chính, ngân hàng của Công an TPHCM và các Kết quả công tác phòng chống tội phạm lĩnh vực tài chính, ngân hàng trên không gian mạng của Công an TPHCM trong thời gian qua. Đại diện của các đơn vị kể trên cũng nêu ra những khó khăn, vướng mắc và đề xuất biện pháp tháo gỡ cụ thể xuất phát từ tình hình thực tiễn và nhận định về xu hướng phát triển của lĩnh vực công nghệ hiện nay.
Để giải quyết vấn đề này, ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam đề xuất cần nhanh chóng phổ cập kiến thức về blockchain và AI đến mọi đối tượng cộng đồng để giảm thiểu tình trạng lừa đảo, nhất là đối với những người yếu thế (người lớn tuổi, trẻ nhỏ, phụ nữ,..). Hình thức đào tạo cần linh hoạt, đa dạng, bao gồm đào tạo trực tiếp, tổ chức hội thảo, diễn đàn, đào tạo online qua MasterTeck (nền tảng học trực tuyến mở (MOOC) Blockchain và AI đầu tiên của Việt Nam theo Chiến lược Blockchain Quốc gia).
Đối với lực lượng thực thi nhiệm vụ đảm bảo an ninh, trật tự xã hội là các cơ quan công an, cần tăng cường đào tạo nội bộ, nâng cao kiến thức chuyên môn để nắm bắt và làm chủ các công nghệ tiên tiến, dễ dàng truy vết và ngăn chặn các hành vi lừa đảo. Đồng thời, phối hợp với các đơn vị quốc tế, tổ chức cung cấp dữ liệu uy tín toàn cầu và các chương trình truy vết trên mạng blockchain (on-chain) như ChainTracer để tối ưu hiệu quả công tác điều tra, xác định và ngăn ngừa các giao dịch bất hợp pháp.
Đồng quan điểm, Đại tá, PGS.TS Nguyễn Văn Chánh, Trưởng khoa Khoa Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, môi trường (Trường Đại học Cảnh sát nhân dân) cho biết đảm bảo mọi người đều an toàn trên không gian mạng là một mục tiêu lớn mà ĐH Cảnh sát Nhân dân nói riêng và lực lượng cảnh sát nói chung đã và đang nỗ lực thực hiện. ĐH Cảnh sát Nhân dân cũng đang nỗ lực truyền thông, giáo dục nhận thức, nâng cao ý thức cảnh giác cho cộng đồng, đặc biệt là các em học sinh, sinh viên từ bậc Trung học đến Đại học.
Ông Ngô Minh Hiếu – Giám đốc Dự án Phòng chống lừa đảo cho biết tâm lý của nạn nhân là một trong những rào cản lớn khiến nhiều người không muốn trình báo các cơ quan chức năng. Đối với các nạn nhân bị lừa đảo các khoản tiền lớn, đa phần là lừa đảo tình cảm thì họ thường lo lắng bị ảnh hưởng đến uy tín và các mối quan hệ xã hội. Một số người khác lại cho rằng số tiền quá nhỏ không muốn báo cáo cơ quan chức năng hoặc cho rằng báo cáo cũng không giải quyết được nên lựa chọn phương án im lặng . Cũng theo ông Hiếu, “việc chống lừa đảo trên không gian mạng không hề khó. Người dân chỉ cần chậm lại, kiểm chứng thông tin và báo cáo các cơ quan chức năng thì có thể giảm thiểu nguy cơ lừa đảo”.
Quản lý chặt chẽ sàn giao dịch tiền mã hoá để phòng chống rửa tiền và tội phạm xuyên biên giới
Để giảm thiểu tội phạm tài chính trên không gian mạng, tọa đàm đã dành phần lớn thời gian để thảo luận về cơ chế quản lý và hành động của các cơ quan nhà nước đối với các sàn giao dịch tiền mã hóa, tập trung vào việc phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và các hành vi vi phạm pháp luật khác.
Phiên thảo luận có sự tham dự của Đại tá, PGS, TS. Bùi Ngọc Giáp, Trưởng Ban Chuyên đề CATP (đồng chủ trì); Ông Phan Đức Trung – Phó chủ tịch thường trực, Hiệp hội Blockchain Việt Nam (đồng chủ trì); Thượng tá Lê Minh Hải, Phó Trưởng phòng PA05 TPHCM; Ông Ngô Minh Hiếu (Giám đốc Dự án Phòng chống lừa đảo); Đại tá, PGS.TS Nguyễn Văn Chánh, Trưởng khoa Khoa Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, môi trường – Trường Đại học Cảnh sát nhân dân; Ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm Chương trình ChainTracer, Hiệp hội Blockchain Việt Nam.
Theo ông Phan Đức Trung, số liệu từ Chainalysis cho thấy trong vòng 5 năm, từ năm 2019 – 2024, khoảng gần 100 tỷ USD tiền mã hoá bất hợp pháp đã được rửa thông qua các dịch vụ chuyển đổi. Riêng năm 2022, hoạt động rửa tiền này đã lên cao nhất, tới 31,5 tỷ USD, đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với các cơ quan quản lý về việc tăng cường giám sát, quản lý.
Tại Việt Nam nhiều đơn vị không rõ thông tin như CrossFi, Mineplex, BOM Network,… liên tiếp tổ chức các hội thảo kín, lợi dụng hình ảnh những nhân vật có ảnh hưởng nhằm huy động vốn từ cộng đồng. Nhiều báo cáo từ người dùng gửi về ChainTracer cho biết việc họ bị lừa đảo thông qua việc gửi, nạp tiền lên các nền tảng sàn giao dịch, ví không rõ thông tin.
Bên cạnh đó, các sàn giao dịch như MEXC, BingX, Binance, Gate,… liên tục quảng bá, tiếp thị, truyền thông công khai, quy mô lớn, dù không được cấp phép hoạt động tại Việt Nam, tập trung vào các nhóm khách hàng dễ bị lôi kéo như sinh viên, giới trẻ.
Hiệp hội Blockchain Việt Nam cũng từng cảnh báo người dùng về các vấn nạn lừa đảo trên không gian mạng:
– Cảnh báo nguy cơ đầu tư trên các nền tảng và sàn giao dịch tiền mã hóa trái phép
– Cảnh báo CrossFi (XFI) sử dụng trái phép hình ảnh Hiệp hội Blockchain Việt Nam
– Chủ động tuân thủ pháp lý: Lựa chọn đúng để cộng đồng Web3 phát triển bền vững tại Việt Nam
Về việc quản lý các sàn giao dịch tiền mã hoá, ông Phan Đức Trung, Phó chủ tịch thường trực VBA cho biết các quốc gia phát triển đã có nhiều hành vi ngăn chặn, xử lý các sàn không đảm bảo quy trình phòng chống rửa tiền như vụ việc của sàn Binance bị phạt hơn 4,3 tỷ USD tại Mỹ và CEO sàn này là Changpeng Zhao bị phạt 4 tháng tù giam. Tại Việt Nam, các cơ quan chức năng không chỉ cần thực hiện việc ngăn chặn, xử lý mà còn phải có hành động từ khâu phòng ngừa để ngăn chặn hành vi rửa tiền từ khi chưa hình thành thay vì truy vết và giải quyết các hậu quả thường là rất lớn của các hành vi này.
Một đại diện Cơ quan Cảnh sát điều tra PC01 thuộc Công an TPHCM cho biết, đơn vị từng thụ lý, điều tra nhiều vụ việc liên quan đến tiền mã hoá, rửa tiền, lừa đảo, đánh bạc trên không gian mạng, mua bán trao đổi tiền mã hoá trên các sàn như Binance, ví điện tử,… nhưng gặp khó khăn trong việc định danh các nguồn tiền và truy vết dòng tiền. Đại diện PC01 đặt vấn đề làm thế nào để phối hợp giữa các cơ quan để điều tra, thu thập tài liệu đúng quy định pháp luật để có thể truy tố các hành vi phạm tội.
Trả lời câu hỏi này ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm chương trình ChainTracer, VBA, cho biết các giao dịch trên blockchain không phải là ẩn danh như mọi người nhầm tưởng mà thực tế chỉ là bán ẩn danh, việc truy vết dòng tiền là rất đơn giản. Việc định danh các địa chỉ ví, địa chỉ giao dịch là không cần thiết, thay vào đó, cơ quan chức năng có thể theo vết dòng tiền khi chuyển từ ví tiền mã hoá sang giao dịch trên nền tảng tài chính truyền thống. Ví dụ, đã có nhiều tình huống tội phạm sử dụng các loại ví tiền mã hoá chuyển thành tiền pháp định để mua bán tại một cửa hàng tiện lợi và ngay lập tức bị truy bắt.
Theo Đại tá, PGS.TS Nguyễn Văn Chánh, Trường Đại học Cảnh sát nhân dân, cơ chế hợp tác giữa các cơ quan liên quan để có thể tăng cường công tác phòng chống rửa tiền, phòng chống tội phạm trên không gian mạng là hết sức cần thiết nhưng cần phải được phân công và thống nhất cụ thể vì mỗi cơ quan, tổ chức đều có những nhiệm vụ được pháp luật quy định.
Toạ đàm có sự tham gia của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03), Cục An ninh Kinh tế (A04), Bộ Công an; Phòng Cảnh sát kinh tế (PC03), Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05), Phòng Cảnh sát Hình sự (PC02), Công an TPHCM; UBND TPHCM, Ban Tuyên giáo Thành uỷ TPHCM, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Các sở ngành tại TPHCM: Sở Thông tin và Truyền thông, Sở Tư pháp, Tài chính, KHCN,… cùng đại diện nhiều ngân hàng, doanh nghiệp công nghệ, công ty tài chính, cơ quan báo chí.
Một số hình ảnh tại Toạ đàm “Nâng cao năng lực phòng chống tội phạm tài chính trên không gian mạng”
